19/04 原発作業の恐怖「まるで宇宙空間」 スリーマイル経験者

「ストレスは大変なものだった」。スリーマイル島原発の同僚作業員たちと記念につくったＴシャツや当時の識別票を前に語るリチャード・レッシュさん＝米ペンシルベニア州、田中写す

スリーマイル島原発の放射能除去作業の際、リチャード・レッシュさんは防護服に身を包み、バルブ室に入った。インスタントカメラで撮った写真の日付は１９８０年６月１３日とあった＝本人提供

スリーマイル島原発は現在も稼働中だ。対岸には、３２年前に事故があったことを伝える看板が立つ＝米ペンシルベニア州ミドルタウン、田中写す

　収束の兆しが見えない福島第一原発事故。米国で最悪といわれる１９７９年のスリーマイル島原発事故をくぐり抜けた電力会社の作業員や住民にとっては、決してひとごとではない。３２年前を振り返りながら、懸命に作業を続ける福島の人たちにエールを送る。

　「福島の作業員は、現代のサムライだ。彼らは、自らの寿命が縮まる恐怖を抱きながら、作業をしているはずだ」。米東部ペンシルベニア州のサスケハナ川の中州にあるスリーマイル島原発から車で２時間の自宅で、リチャード・レッシュさん（７３）は「サムライ」という言葉を繰り返した。

　レッシュさんは当時、原発を運営していた電力会社の送電部門の作業員だった。原発の知識は全くなかったが、１週間の研修を受け、事故から約２カ月後の５月から原発施設の放射性物質の除去作業に入った。志願に基づいていたため、「給料は全然、変わらなかった」。年齢制限や家族構成などの条件もなかったという。

　放射能から身を守る防護服での作業は、困難を極めた。あらゆるつなぎ目をテープで保護するため、装着するのに４０分ぐらいかかる。２０キロ近い氷を入れたベストを付けたこともある。特殊なマスクでは、普通の８割ぐらいしか息ができない。視野も狭く、同僚作業員との会話もできない。

　そして、薄い防護服の外は見えない放射能で充満しているという恐怖が常につきまとい、自分の心臓の音が聞こえたように感じた。「まるで宇宙空間での作業だった」。嘔吐（おうと）して窒息しそうになったり、閉所恐怖症でパニックになったりした同僚もいた。「なんで俺はこんなことをしてるんだ」と何度も思った。

　被曝（ひばく）量を抑えるため、１回当たりの作業は最長でも３０分程度に制限された。ただ、４週間作業して４週間休むというシフトが約２年間、続いたものの、どれだけ被曝したのか、会社から聞いたこともないし、その後の健康被害の調査も受けたことがない。「今さら、考えても仕方がない」

　幸い、いまのところ体に異変はないという。しかし、「我々の場合は、放射能で汚染された場所が限られていたが、福島は範囲が広いように見える。彼らの方が恐怖心は大きいはずだし、身体に影響が出るのではないか」と心配する。

　スリーマイル近くの住民も「福島」の行く末が心配でならない。２５キロ離れた州都ハリスバーグで、市民団体のエリック・エプスタインさん（５１）は、毎日、原発周辺の放射能を監視する。「スリーマイル、チェルノブイリ、そして福島に共通するのは、政府や電力会社からの情報は頼りにできないということだ。ここで再び事故があるとは思いたくないが、自ら、情報を入手する手段は持っておきたい」と話していた。

　スリーマイルはいまも稼働する。近くの対岸を訪れると、蒸気をはき出す二つの巨大な冷却塔の隣に、下部の鉄骨がむき出しになったままの冷却塔が二つ並んでいるのが見える。（米ペンシルベニア州ミドルタウン＝田中光）

　　　　　◇

　〈スリーマイル島原発事故〉１９７９年、ポンプ故障などで冷却水が失われ、炉心が溶融。８キロ以内の幼児と妊婦に避難、１６キロ以内に屋内退避が勧告され、１週間余り後に解除された。放射性ヨウ素の放出は限定的で、住民の推定被曝量は健康影響が無視できる程度とされたが、炉心に相当の損傷があったため「レベル５」（施設外へのリスクを伴う事故）と認定された。

Thế nào là tiểu thuyết thời đại?

Ở Nhật Bản có một thể loại tiểu thuyết là tiểu thuyết thời đại (Jidai shousetsu) thuộc dòng văn học đại chúng. Tiểu thuyết thời đại, hay nói nôm na là tiểu thuyết võ hiệp, kiếm hiệp có liên quan mật thiết và thường bị nhầm lẫn với tiểu thuyết lịch sử, tiểu thuyết dã sử. Trong một phạm vi nhất định thì có thể xem tiểu thuyết thời đại là tiểu thuyết dã sử. Bối cảnh của tiểu thuyết thời đại thường tập trung vào xã hội Nhật Bản thời phong kiến mà điển hình là thời Kamakura và thời Edo, thời đại thịnh trị của giai cấp võ sĩ. Nhân vật của tiểu thuyết thời đại thường tập trung vào những võ sĩ Samurai, những Ninja ẩn mật thời phong kiến và nội dung thường xoanh quanh sinh hoạt của võ gia, mô tả thế giới quan của giai cấp Samurai thông qua những chuyện báo thù, chuyện hành hiệp giang hồ của giai cấp này. Tuy nhiên đề tài của tiểu thuyết thời đại không chỉ giới hạn ở tầng lớp võ sĩ mà còn mở rộng ra sinh hoạt của tầng lớp thị dân kẻ chợ thời phong kiến. Hai tác gia Yamamoto Shugorou và Fujuzawa Shuhei nổi tiếng với loạt tiểu thuyết thời đại miêu tả sinh hoạt của tầng lớp thị dân.

Có thể nói khởi điểm của thể loại tiểu thuyết này là sự ra đời của bộ trường thiên “Daibosatsu Touge” (Đèo Đại Bồ Tát) của Nakazato Kaizan đăng liên tục trên báo Miyako Shimbun từ năm Taishou 2 (1913). Daibosatsu Touge là một kiệt tác của Nakazato Kaizan thể hiện thế giới quan của Phật giáo Đại thừa thông qua nhân vật Tsukue Ryunosuke, một võ sĩ vô chủ theo chủ nghĩa hư vô. Các tác phẩm khác của Nakazato cũng nặng về tư tưởng Phật giáo. Một vài tác gia trước Đệ nhị Thế chiến nữa là Osaragi Jirou với “Akou Roushi” (47 võ sĩ thành Akou), Kikuchi Kan, Kaionji Chougorou, Hasegawa Shin,….

Một bậc thầy trong làng tiểu thuyết thời đại trước chiến tranh là Yoshikawa Eiji với tác phẩm để đời “Miyamoto Musashi”. Thông qua hình tượng kiếm khách bất bại Miyamoto Musashi sống đầu thời Edo, Yoshikawa Eiji đã tóm gọn cái được gọi là “tinh thần Nhật Bản” (Yamato Damashii) tiêu biểu vào trong bộ tiểu thuyết này. Cho đến nay “Miyamoto Musashi” vẫn là một trong hai bộ sách được nhiều người Nhật đọc nhất. Có thể nói không một người Nhật nào không biết đến Miyamoto Musashi, âu một phần công lao thuộc về Yoshikawa. Bộ tiểu thuyết này mang giá trị giáo dục tích cực, đề cao tinh thần cầu đạo tinh tấn dũng mãnh và luôn được giới cầm quyền xem trọng. Thời kỳ sau chiến tranh cũng chứng kiến nhiều tác gia tài năng với sự ra đời của hàng loạt tác phẩm tầm cỡ như Hasegawa Shin với “kiếm sĩ mù” Zatouichi, Yamada Futarou với loạt tiểu thuyết Ninja gây sóng gió trong văn đàn và trở thành đề tài cho điện ảnh khai thác, Gomi Yasusuke với bộ tiểu thuyết về gia tộc võ sĩ Yagyu, Ikenami Shou Tarou với loạt tiểu thuyết kiếm khách, Shibaryou Tarou với bộ “Ryouma ga Yuku” kể về nhân sinh quan của chí sĩ Sakamoto Ryouma thời Bakumatsu,…..
Khác với tiểu thuyết võ hiệp Trung Hoa, tiểu thuyết thời đại Nhật Bản thường lấy sự kiện, nhân vật có thực trong lịch sử và thông qua đó thể hiện cách nhìn nhận của tác giả đối với một vấn đề nào đó. Chính vì là nhân vật và sự kiện lịch sử nên kết quả không thể thay đổi nhưng cách nhìn nhận của tác giả về sự kiện, nhân vật lịch sử đó thường rất phóng khoáng và đa chiều, không bị phiến diện. Một nhân vật bị xem là phản loạn thì lại được tác giả nhìn nhận ở góc độ khác, lý giải vì sao lại dẫn đến những hành động phản loạn và ở một góc độ nào đó thì lại là nhân vật anh hùng trong tiểu thuyết. Đó là một điểm thú vị của tiểu thuyết thời đại.

Tiểu thuyết thời đại còn được gọi là tiểu thuyết Chambara, bắt nguồn từ “chanchan barabara” trong tiếng Nhật mô phỏng âm thanh khi giao đấu kiếm. Tiểu thuyết thời đại trở thành mảnh đất màu mỡ cho điện ảnh khai thác (phim truyện dựng từ loại tiểu thuyết này gọi là Jidaigeki). Rất nhiều Jidaigeki đoạt giải thưởng lớn tại các liên hoan phim quốc tế, mà điển hình là “Shichinin no Samurai” (bảy võ sĩ Samurai), Kakushiken Oninotsume, Tasogare no Seibei, Bushi no Ichibun,….

Và phim dựng từ tiểu thuyết thời đại gọi là Jidaigeki. Một số cái tên quen thuộc có thể kể ra là: Zatoichi- kiếm sĩ mù, Azumi, Tasogare no Seibei, Siti nin no Saumurai,.... Những phim này không ít thì nhiều gần đây người Việt cũng bắt đàu chú mục đến.