Cầm trên tay tác phẩm trang nhã này từ bìa vào bên trong, bìa trước do Họa sĩ Đỗ Văn Bình họa bức tranh Kiều ngồi đàn. Bìa sau sách là đôi dòng nhận xét về tác phẩm của Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm. Ông chính là vị chủ biên của tác phẩm. Ông ghi nhận ý kiến ở trang bìa sau:
"...Truyện Kiều vẫn luôn đứng vững ở vị thế số một trong nền văn học Việt Nam. Cho đến hết thập niên đằu của thế kỷ 21, Đoạn Trường Tân Thanh vẫn được xem như một tác phẩm vô tiền tuyệt hậu. Tạo được một tác phẩm như vậy Nguyễn Du quả thật là một thiên tài có một không hai của nền văn chương nước nhà... phổ hơn ba ngàn câu thơ lục bát của Nguyễn Du thành 77 bản nhạc, Quách Vĩnh Thiện đã hoàn thành một công trình nghệ thuật thật vĩ đại. Từ trước đến giờ chưa có một nhạc sĩ nào làm được việt đó, và về sau cũng chưa chắc sẽ có người làm nổi việc này".
Sách này do Nhà văn Nguyễn Văn Thành trình bày phần graphic layout thật thẩm mỹ và xen kẽ với những bức tranh phụ bản Kiều do Họa sĩ Lê Thúy Vinh cho nét vẽ ngoạn mục theo nội dung của sách. Đấy là sơ qua về hình thức. Còn kế tiếp là gì nhỉ?
Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm
Kế đến phải kể là các tổ chức tham dự việc hiện tác phẩm này. Ba tổ chức tại Huê Kỳ và Pháp là Lê Văn Duyệt Foundation, Câu Lạc Bộ Tình Nghệ Sĩ và Hội Văn Hóa Cổ Truyền Việt Nam đã thực hiện tác phẩm "Truyện Kiều: Thơ và Nhạc", tác phẩm ghi nhận về thơ của Thi hào Nguyễn Du và âm nhạc phổ thơ của Nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện với nhiều tác giả đóng góp bài vở. Giáo sư Liêm viết giới thiệu sách với hai phần về Truyện Kiều của Nhà thơ Nguyễn Du và Nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện về phần phổ nhạc, như thế sẽ là 31 tác giả tổng cộng.
Trong phần trích đoạn các bài tham luận tại Bussy Saint Georges hôm ra mắt sách hôm ngày 10 tháng Bảy, 2011, Nhạc sĩ Cao Minh Hưng phát biểu:
""Truyện Kiều - Thơ và Nhạc" được chia ra làm hai phần: Phần Thơ Văn về đại thi hào Nguyễn Du với sự góp mặt của hơn 20 tác giả và về phần Nhạc với công trình phổ nhạc Truyện Kiều của Nhạc Sĩ Quách Vĩnh Thiện với bài viết của 10 tác giả.
Trong phần Thơ Văn, quyển sách đã nêu lên nhiều vấn đề khác nhau trong tinh thần rất dân chủ. Tính chất dân chủ ở đây là mỗi ý thơ, mỗi đoạn thơ của Truyện Kiều được các tác giả phân tích và đưa ra nhận định khác nhau, thay vì nếu chúng ta phải đọc một quyển sách với những nhận định của một tác giả duy nhất dẫn dắt người đọc theo chủ ý của mình. Ví dụ như cùng một câu thơ trong hồi báo ân báo oán của Thúy Kiều với Hoạn Thư:
Đã lòng tri quá thì nên
Truyền quân lịnh xuống trường tiền tha ngay
Với NV Đông Hồ, thì ông phân tích bối cảnh theo điểm Phật tính nên viết rằng Hoạn Thư đã được "nhân lành" khi gieo ở Quan Âm Các, trong khi NV Nguyễn Thị Hoàng thì lại nêu lên câu hỏi "Phải chăng màn lưới của công lý vẫn còn chỗ hở cho bọn xấu trốn thoát?". Điểm lý thú là ở chỗ đó! Là độc giả chúng ta được thấy những suy luận khác nhau khi đọc quyển sách để có dịp tìm ra câu trả lời cho chính mình.
Đọc quyển sách này, với những bài viết đề cập đến nhiều chủ đề theo nhận định của các tác giả sau khi nghiên cứu Truyện Kiều, chúng ta, nhất là những thế hệ sau này, được tiếp thu nhiều điều hay từ đó. Ví dụ như tình yêu quê hương trong Truyện Kiều, được GS Doãn Quốc Sỹ đề cập đến trong bài viết của ông. Đối với những người Việt tha hương như chúng ta, sao không khỏi ngậm ngùi khi đọc những câu thơ như:
Buồn trong cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa
Buồn trong ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác, biết là về đâu
như trong đoạn nói về sự cô độc của Thúy Kiều ở Lầu Ngưng Bích khi nhớ về cố hương. Ngoài tình yêu quê hương, tình yêu lứa đôi với những tình tiết éo le vì nghịch cảnh cũng được GS Vũ Khắc Khoan nhắc đến. Một điểm đặc biệt của Truyện Kiều là tư tưởng Phật Giáo với thuyết nhân quả, triết lý đoạn trường và sự tương quan giữa ba chữ Tâm, Tài, và Mệnh được các tác giả như GS Trần Thanh Hiệp, GS Thanh Tâm Tuyền, TS Đông Hồ, GS Nguyễn Sỹ Tế, GS Quyên Di, GS Trần Bích Lan, v.v đề cập tới trong các bài viết.
Khi đọc quyển sách này, chúng ta lại được dịp học hỏi thêm những thi phẩm khác như khi TS Đinh Hùng so sánh những điểm tương đồng giữa "Truyện Kiều" và "Văn Tế Thập Loại Chúng Sinh", hay khi GS Cao Văn Hở nhắc đến tương quan giữa Truyện Kiều và tập truyện "Liêu Trai Chí Dị" của Bồ Tùng Linh và khảo hướng Vọng Ngôn.
Đọc Truyện Kiều mà không hiểu rõ xuất xứ cũng như tiểu sử của người viết lên thi phẩm này là một điều thiếu sót. BBT đã cống hiến cho độc giả bằng những bài viết rất đặc sắc và đầy đủ của các tác giả như GS Phạm Thị Nhung, GS Nguyễn Thanh Liêm, NV Việt Hải, GS Dương Anh Sơn, GS Nguyễn Văn Sâm, v.v...cũng như về những "đoạn trường" mà Truyện Kiều đã phải trải qua trong lịch sử xã hội và văn học Việt Nam qua các thời đại trong suốt khoảng thời gian 200 năm, qua bài viết của GS Dương Thiện Ngã...."
Tượng Nguyễn Du
hay
"Kiến trúc sáng tạo đặc sắc của thi hào Nguyễn Du cũng được phân tích qua bài viết của GS Đàm Quang Hậu và người đọc cũng sẽ thích thú khi hiểu thêm về Truyện Kiều với kiến thức về chữ Hán với bài viết của TS Quách Tấn.
Trong phần hai của quyển sách, các tác giả như Nhạc sĩ Anh Bằng, GS Lê Mộng Nguyên, NS Đỗ Bình, NS Nguyễn Văn Huy, GS Trần Quang Hải, NV Trọng Minh, Thi sĩ Dáng Thơ và Cao Minh Hưng đã có những bài viết về cuộc đời và quá trình phổ nhạc toàn bộ 3254 câu thơ từ thi phẩm Truyện Kiều của NS Quách Vĩnh Thiện. Tôi xin được phép trích lại một đoạn trong bài viết của NS Anh Bằng dành cho NS Quách Vĩnh Thiện:
"Nói đến NS Quách Vĩnh Thiện, có lẽ phải nói đến công trình âm nhạc mà anh đã thành công khi phổ nhạc trọn tác phẩm "Đoạn Trường Tân Thanh" , hay nôm na ta gọi là Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du...Nếu thi hào William Shakespeare của Anh quốc có tác phẩm bi ai "Romeo và Juliet", hay nước Pháp có bộ ba tác giả Racine, Molière và Corneille nổi tiếng với những tác phẩm nêu lên bi kịch tính xã hội thì Việt Nam ta có "Truyện Kiều", một biểu tượng văn hóa cổ truyền quốc gia trong niềm hãnh diện chung. Thế mà Nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện đã dầy công nghiên cứu để phổ nhạc trọn thi tập 3254 câu, thực hiện 7 CD gồm 77 bài hát tất cả...
Là một người yêu âm nhạc, tôi biết diễn trình của Quách Vĩnh Thiện trải qua nhiều cam go, nhiều gian truân, nhưng nhờ lòng đam mê âm nhạc và đức tính kiên nhẫn, anh đã thành công." (hết trích).
Và cũng như trong trang bìa cuối của quyển sách, GS Nguyễn Thanh Liêm có viết về Truyện Kiều và nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện như sau: "Cho đến hết thập niên đầu của thế kỷ 21, Đoạn Trường Tân Thanh vẫn được xem là một tác phẩm vô tiền tuyệt hậu. Tạo được một tác phẩm như vậy, Nguyễn Du quả thật là một thiên tài có một không hai của nền văn chương nước nhà...Phổ hơn ba ngàn câu thơ lục bát của Nguyễn Du thành 77 bản nhạc, Quách Vĩnh Thiện đã hoàn thành một công trình vĩ đại...""
Trong bài khảo luận "Chữ Tâm Trong Truyện Kiều" của Giáo sư văn chương kiêm Nhà văn Quyên Di dành cho sách, ông đề cập về 5 chữ Tâm, những giải đề với sự phân tích rõ qua thơ của Nguyễn Du về các yếu tố như Ái Tâm, Thanh Tâm, Từ Tâm, Hiếu Tâm và Đạo Tâm . Để rồi phần cuối tác giả cho lời kết:
"Kết truyện, Nguyễn Du viết:
Thiện căn ở tại lòng ta,
Chữ TÂM kia mới bằng BA chữ TÀI. (2351-2352)
Lời nói nghe thật dễ dàng. Nhưng để có được chữ TÂM và giữ được chữ TÂM sáng mãi trong cuộc đời, người ta phải cố gắng không biết bao nhiêu mà kể. Chính vì thế, Kiều mới đổi được cái HOẠ KIẾP thành PHÚC KIẾP, mặc dù SẮC của nàng thì "đòi một" mà TÀI của nàng thì "họa hai".
Phương trình:
TÂM + TÀI + MỆNH = PHÚC KIẾP
đã chuyển đổi được phương trình:
TÀI + MỆNH = HOẠ KIẾP.
Nhờ chữ TÂM, sự chuyển đổi tài tình đó đã được thể hiện trong cuộc đời của nàng Kiều vậy. Cả đời nàng là một chữ TÂM sáng chói!"
Nhà biên khảo kiêm Nhà thơ Cao Kiều Phong góp mặt qua bài biên khảo "Khóc Thúy Kiều hay Khóc Tố Như? Vọng Ngôn Thuyết", tác giả dẫn chứng qua thơ khi đề cập qua chính đề mà ông đưa ra: "Khóc cho người con gái yểu mệnh Tố Như Tiểu Thanh hay câu hỏi đặt ra cho chính thân phận mình của thi hào Tố Như Nguyễn Du? Thương cảm phận người hay tự xót thương mình?"
Bài viết của tác giả Cao Kiều Phong khá lý thú qua những phân tích, lý luận của ông. Nhà văn Cao Kiều Phong thường viết những loại bài tham luận văn chương hay biên khảo văn học.
NS Quách Vĩnh Thiện, NS Cao Minh Hưng,
NS Lê Văn Khoa và NS Anh Bằng,
CLBTNS Hoa Kỳ & Âu Châu
Về âm nhạc, Nhạc sĩ Cao Minh Hưng trong bài: "Quách Vĩnh Thiện, Người Mang Hồn Nhạc Vào Truyện Kiều" cho nhận xét qua ký ức gặp gỡ và tìm hiểu về âm nhạc của Nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện, ông viết:
"Nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện có vốn kiến thức sâu rộng và khả năng thiên phú của anh về âm nhạc, nên anh đã tìm tòi, ứng dụng và uyển chuyển trong cách sử dụng các thể loại nhạc khác nhau, từ các thể điệu nhạc phổ thông mà người Việt thường nghe trước đây như Boléro, Rumba, Slow, Boston, Tango, pha lẫn những dòng nhạc tây phương, một chút cổ điển như Blue Jazz, Bossa Nova, Valse Andantino, Rock lente, Valse Andantino, đến những thể điệu nhạc vui, tân thời như Rock, Samba, Chachacha, Lambada, Mambo…và tất nhiên không thiếu những tình tự quê hương thoáng ẩn trong các điệu nhạc quê hương xen lẫn ngũ cung. Có thể nói 7 đĩa CD phổ nhạc từ Kim Vân Kiều là sự tổng hợp thật tuyệt vời các loại nhạc hiện hành trên thế giới hiện nay với sự diễn tả thật trọn vẹn của các ca sĩ được nhiều người biết đến qua tài nghệ của họ như Quỳnh Lan, Hương Giang, Tố Hà, Mai Thảo, Mỹ Dung, Hải Phương, Ngọc Ánh, Xuân Phú, Thụy Long, v.v. qua 77 bài hát trong 7 đĩa CD: Trăm Năm Trong Cõi Người Ta, Bên Tình Bên Hiếu, Quyến Gió Rủ Mây, Tài Tử Giai Nhân, Cá Chậu Chim Lồng, Hại Nhân Nhân Hại và Chữ Tài Chữ Mệnh."
Còn Giáo sư Trần Quang Hải, chuyên khoa về dân tộc nhạc cho nhận xét của ông trong bài "Vài lời về Nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện":
"Thiện khám phá truyện Kiều của Nguyễn Du qua câu 890 "Sống nhờ đất khách, thác chôn quê người". Chính câu thơ 8 chữ này đã làm sống dậy trong lòng Thiện và tả đúng tâm trạng của Thiện. Sau sáu tháng nghiền ngẫm, Thiện đã hoàn thành công việc đầu tiên là cắt xén toàn truyện Kiều thành 77 ca khúc. Trong vòng 5 năm trời làm việc không ngừng, Thiện đã hoàn thành 77 nhạc phẩm qua 7 CD với nhiều điệu nhạc khác nhau từ âm hưởng dân tộc loại nhạc ngũ cung tới các điệu phổ thông như valse, bolero, chachacha, rock, tango, salsa, reggae,…
Mục đích của Thiện là phổ nhạc theo thời điểm hiện tại, hạp với lỗ tai nghe nhạc của giới trẻ. Và một điểm đáng chú ý là lần đầu tiên trong lịch sử âm nhạc Việt Nam, Quách Vĩnh Thiện là nhạc sĩ duy nhứt đã phổ nhạc toàn bộ truyện Kiều không thêm bớt một chữ nào. Đã có vài nhạc sĩ Việt Nam phổ nhạc truyện Kiều như nhóm Thu Hà (1999), nhạc sĩ Phạm Duy (2005), nhạc sĩ Vũ Đình Ân (2009), nhưng chỉ trích đoạn Kiều chứ không làm như nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện."
Trích dẫn sau cùng của Giáo sư, Nhà văn kiêm Nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên cho bài viết phân tích sâu xa về nhạc của nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện, qua bài "Toàn bộ Truyện Kiều của Nguyễn Du do Quách Vĩnh Thiện phổ nhạc", ông đưa nhận xét là đây là một công trình vĩ đại một sáng tác chưa từng có trong kho tàng thi nhạc sử của Việt Nam. Tác giả Lê Mộng Nguyên dẫn độc giả đi từ thơ Nguyễn Du sang nhạc Quách Vĩnh Thiện, rồi ông lập lại những gì Nhạc sĩ Quách Vĩnh Thiện đã trao cho đời:
"Công trình vĩ đại này - tôi xin nhấn mạnh một lần nữa - sở dĩ được thực hiện, là nhờ can đảm và ý chí không sờn của tác giả Quách Vĩnh Thiện đã muốn lấy hết sức lực và tài năng của mình với mục đích bình dân hóa Truyện Kiều của nhà đại thi hào Nguyễn Du, đặng phụng sự một cách thuần túy văn hóa và đất nước Việt nam, như cụ Phạm Quỳnh đã nói trong ngày giỗ của Tố Như Tiên Sinh, năm 1924 tại Hà Nội : « Truyện Kiều còn, tiếng ta còn ; tiếng ta còn, nước ta còn, còn non còn nước còn dài, chúng tôi là kẻ hậu sinh xin dầu lòng dốc chí, cố gia công trau chuốt lấy tiếng quốc âm nhà, cho quốc hoa ngày một rực rỡ, quốc hồn ngày một tỉnh táo, quốc vận ngày một vẻ vang, ngõ hầu khỏi phụ cái chí hoài bão của tiên sinh, ngậm cười chín suối vẫn còn thơm lây » (Tạp chí Nam Phong, tháng 08-1924). Nhà phê bình Vũ Đình Long cũng đã ca tụng trong Nam Phong 1924, rằng: « Truyện Kiều thực là một cây đàn tuyệt quí không phím không dây. Tác giả lấy đầu lưỡi mà nẩy lên tiếng, mỗi đoạn văn là một cung, mỗi câu văn là một điệu, mỗi chữ là một tay nỉ non thánh thót, réo rắt tiêu tao, đêm khuya canh tỉnh mà nghe người tốt giọng ngâm Kiều thì còn đàn nào hay bằng nữa… "
Xin cám ơn quý ACE khắp nơi hỏi thăm, ủng hộ công tác văn hóa này khi mà nền kinh tế ở thế khó khăn, khiến văn học chữ nghĩa chia chung phần số khó khăn. Nhưng sự tiếp tay khuyến khích về một công trình văn hóa hiếm quý này như Giáo sư Lê Mộng Nguyên nhận định, thật vô cùng quý hóa.
Lời tri ân của Ban chủ trương "Truyện Kiều: Thơ và Nhạc" xin gửi đến tất cả một lần nữa.
VHLA, TM.
***********************
No comments:
Post a Comment